Jak wietrzenie skał kształtuje wnętrza jaskiń?

Witajcie przyjaciele geologii i przygód podziemnych! Dzisiaj przenosimy się w głąb ziemi, aby zgłębić tajemnice kształtowania wnętrz jaskiń przez potężną siłę natury – wietrzenie skał. Czy wiecie, jak ta proces wpływa na powstawanie malowniczych formacji skalnych i niezwykłych korytarzy w najbardziej zapomnianych zakątkach naszej planety? Przygotujcie się na fascynującą podróż pośród gigantycznych skał!

Jak wietrzenie skał wpływa na kształtowanie wnętrza jaskiń?

W procesie kształtowania wnętrza jaskiń, jednym z kluczowych czynników jest wietrzenie skał. To naturalne zjawisko, które ma ogromny wpływ na formowanie się jaskiń oraz ich charakterystycznych cech. Jak dokładnie wietrzenie skał wpływa na kształtowanie wnętrza jaskiń?

Podczas wietrzenia skał, czynniki atmosferyczne, takie jak opady deszczu, śniegu, czy zmiany temperatur, stopniowo niszczą strukturę skał, prowadząc do powstawania wnęk, szczelin oraz korytarzy. Woda jest jednym z głównych uczestników tego procesu, ponieważ wnika w szczeliny skalne, gdzie pod wpływem zmian temperatury zamraża i rozpręża skałę.

W rezultacie, wewnętrzne partie jaskiń stają się coraz bardziej zróżnicowane i bogatsze w formacje geologiczne. Dzięki wietrzeniu skał, w jaskiniach mogą powstać stalaktyty, stalagmity, kolumny czy draperie, tworząc niezwykłe kompozycje i ozdoby przyrodnicze.

Proces wietrzenia skał odbywa się na przestrzeni wielu tysięcy lat, dlatego wnętrza jaskiń są nieustannie poddawane przekształceniom i ewolucji. To właśnie dzięki działaniu tego naturalnego procesu, jaskinie są miejscem niezwykłym, pełnym tajemniczych formacji skalnych i zapierających dech w piersiach widoków.

Procesy krasowe i ich rola w formowaniu jaskiń

Wpływ czynników zewnętrznych na ewolucję jaskiń

Badania nad wpływem czynników zewnętrznych na ewolucję jaskiń są niezwykle fascynujące i skomplikowane. Jednym z kluczowych procesów kształtujących wnętrza jaskiń jest wietrzenie skał, które z kolei może być podzielone na kilka podstawowych rodzajów:

• Wietrzenie fizyczne: polega na rozpadzie skał na skutek procesów mechanicznych, takich jak zmiany temperatury, przemarzanie wody czy wpływ czynników biologicznych.
• Wietrzenie chemiczne: to proces rozpuszczania się minerałów w skałach pod wpływem substancji chemicznych obecnych w wodzie czy powietrzu.
• Wietrzenie biologiczne: jest rezultatem działalności organizmów, które wnikając w szczeliny skał, przyczyniają się do ich destrukcji.

W rezultacie powyższych procesów tworzą się charakterystyczne formy w jaskiniach, takie jak korytarze, sale czy stalaktyty. Szczególnie interesujące są również efekty połączonego działania różnych rodzajów wietrzenia, które mogą prowadzić do powstania unikatowych formacji skalnych.

Typ wietrzenia	Przykład formacji jaskiniowej
Wietrzenie fizyczne	Stalagnat
Wietrzenie chemiczne	Stalaktyt
Wietrzenie biologiczne	Flowstone

Podsumowując, procesy wietrzenia skał odgrywają kluczową rolę w ewolucji jaskiń, nadając im ich charakterystyczne cechy i unikatowy wygląd. Dalsze badania w tej dziedzinie mogą przynieść wiele ciekawych odkryć i lepiej zrozumieć procesy geologiczne kształtujące naszą planetę.

Mechanizmy erozyjne wewnętrzne jaskiń

Zjawiska erozyjne wewnętrzne jaskiń są fascynującym procesem, który kształtuje wyjątkowe formy i wnętrza podziemnych przestrzeni. Jednym z głównych mechanizmów tego procesu jest wietrzenie skał, które odgrywa kluczową rolę w formowaniu jaskiń. Istnieje kilka sposobów, w jaki wietrzenie skał wpływa na wnętrza jaskiń, tworząc beeindruckende stalaktyty i stalagmity.

Jednym z najczęstszych mechanizmów erozyjnych wewnętrznych jaskiń jest proces karbonatyzacji. Polega on na rozpuszczaniu się minerałów węglanowych, takich jak wapień czy dolomit, pod wpływem kwasów obecnych w wodzie opadowej. Ten proces powoduje stopniowe poszerzanie się szczelin i pęknięć w skałach, co prowadzi do powstania oszałamiających formacji skalnych we wnętrzu jaskiń.

Wietrzenie chemiczne jest kolejnym istotnym mechanizmem erozyjnym, który nadaje jaskiniom ich charakterystyczne cechy. Pod wpływem różnych substancji chemicznych obecnych w wodzie, np. dwutlenku węgla czy kwasów organicznych, skały ulegają stopniowej degradacji. Ten proces może prowadzić do powstania malowniczych korytarzy, komór czy galerii, które zachwycają odkrywców jaskiń i naukowców.

Podczas gdy wietrzenie chemiczne i karbonatyzacja są głównymi mechanizmami erozyjnymi wewnętrznymi jaskiń, nie można zapominać o wietrzeniu fizycznym. Proces ten obejmuje m.in. działanie mrozów, wód powodziowych czy procesów soliflukcji, które mogą powodować łamanie się i odpadanie fragmentów skał. W rezultacie powstają unikalne formacje skalne, które nadają jaskiniom ich charakterystyczne kształty i struktury.

Wnętrza jaskiń są więc nie tylko efektem procesów geologicznych, ale także świadectwem działania mechanizmów erozyjnych wewnętrznych. Dzięki nim powstają spektakularne formacje skalne, które zachwycają odwiedzających i inspirują badaczy do dalszych badań nad tajemnicami podziemnego świata.

Wpływ wietrzenia chemicznego na kształtowanie formacji jaskiniowych

Wpływ wietrzenia chemicznego na formacje jaskiniowe jest niezwykle fascynujący i skomplikowany proces, który ma ogromne znaczenie dla rozwoju jaskiń na całym świecie. Pod wpływem czynników chemicznych, takich jak deszcz, woda gruntowa czy wilgoć, dochodzi do stopniowego rozpuszczania minerałów w skałach, co prowadzi do powstawania unikalnych wnętrz jaskiń.

W rezultacie procesu wietrzenia chemicznego, formacje jaskiniowe przybierają różnorodne kształty i struktury, tworząc niezwykłe stalaktyty, stalagmity, kolumny czy draperie. Woda przenika przez szczeliny i pory w skałach, rozpuszczając minerały i tworząc przepiękne formy, które zachwycają zwiedzających podziemne korytarze jaskiń.

Wietrzenie chemiczne odgrywa kluczową rolę w procesie formowania jaskiń, bowiem to właśnie dzięki niemu powstają niezwykłe formacje mineralne, które stanowią niepowtarzalne arcydzieło natury. Jest to proces, który zachodzi w długim czasie, ale efekty jego działania są zaskakujące i niezwykle piękne.

Przykłady formacji jaskiniowych powstałych w wyniku wietrzenia chemicznego można zobaczyć na całym świecie, od majestatycznych jaskiń w Meksyku po tajemnicze podziemne jaskinie na Sardynii. Każda z tych formacji ma swoją własną historię i charakterystyczne cechy, które świadczą o potędze i pięknie natury.

Dzięki wietrzeniu chemicznemu, jaskinie stają się nie tylko atrakcyjnym miejscem do zwiedzania, ale także ważnym źródłem wiedzy dla geologów i badaczy zajmujących się procesami kształtowania się skorupy ziemi. Jest to proces niezwykle skomplikowany i fascynujący, który niesie ze sobą wiele tajemnic i niespodzianek.

Podsumowując, jest niezwykle istotny i fascynujący proces, który sprawia, że wnętrza podziemnych korytarzy są niezwykle zróżnicowane i pełne niezwykłych form mineralnych. To dzięki wietrzeniu chemicznemu jaskinie stają się miejscem niezwykłym i tajemniczym, które zachwycają i inspirują zarówno naukowców, jak i turystów.

Jaskinie jako przykład procesów geomorfologicznych

Jaskinie są fascynującym przykładem procesów geomorfologicznych, które kształtują wnętrza tych naturalnych formacji skalnych. Jednym z głównych procesów, który odgrywa kluczową rolę w formowaniu jaskiń, jest wietrzenie skał. Wpływ czynników atmosferycznych takich jak deszcz, wiatr i zmiany temperatury jest niezwykle widoczny w strukturze i kształcie wnętrza jaskiń.

Pod wpływem wietrzenia chemicznego i mechanicznego, skały ulegają stopniowej degradacji, co prowadzi do powstawania jaskiń. Procesy erozyjne mogą być powolne, ale ich skutki są widoczne na przykładzie skomplikowanych korytarzy, komór i form naciekowych w jaskiniach.

W wyniku wietrzenia skał, w jaskiniach mogą powstawać różnorodne formy, takie jak stalaktyty i stalagmity. Te naturalne formacje skalne są wynikiem powolnego osadzania się minerałów na ścianach jaskiń. Proces ten może trwać setki lat, ale efekt końcowy jest imponujący.

W jaskiniach można również zaobserwować wpływ wody, która jest głównym czynnikiem erozyjnym. Strumienie i rzeki działają na skały, przyczyniając się do powstawania podziemnych kanałów i groty. Dzięki wodzie, jaskinie nabierają swojego charakterystycznego kształtu.

Podsumowując, jaskinie stanowią doskonały przykład procesów geomorfologicznych, w których wietrzenie skał odgrywa kluczową rolę. Dzięki tej naturalnej formacji skalnej możemy lepiej zrozumieć, jak różnorodne czynniki atmosferyczne wpływają na kształtowanie się terenu i środowiska naturalnego.

Rola wody w procesie formowania jaskiń

Głównym czynnikiem odpowiedzialnym za formowanie wnętrza jaskiń jest woda. To właśnie ona, w połączeniu z procesem wietrzenia skał, tworzy unikatowe kształty i formacje, które można spotkać pod ziemią.

Woda odgrywa kluczową rolę w procesie formowania jaskiń na wiele różnych sposobów:

• Erozja: Działanie wody przyczynia się do stopniowego ścierania skał, co powoduje powstawanie korytarzy i komór w jaskiniach.
• Depozycja: Niosąc ze sobą substancje mineralne, woda odkłada je w jaskiniach, tworząc stalaktyty i stalagmity.
• Wytrawianie: Kwas węglowy zawarty w wodzie deszczowej może rozpuszczać skały w procesie zwalczającego je wietrzenia chemicznego.

Woda może także być odpowiedzialna za formowanie podziemnych rzek i jezior w jaskiniach, tworząc unikatowe warunki środowiskowe dla roślin i zwierząt żyjących w takich ekosystemach.

Proces formowania jaskiń	Rola wody
Erozja	Tworzenie korytarzy i komór
Depozycja	Tworzenie stalaktytów i stalagmitów
Wytrawianie	Wietrzenie chemiczne skał

Dzięki działaniu wody jaskinie nabierają swojego charakterystycznego wyglądu, pełnego zapierających dech form i kształtów. To fascynujące, jak naturalne procesy mogą kształtować środowisko podziemne, tworząc unikalne miejsca do eksploracji i odkryć.

Kształtowanie jaskiń przez czynniki biologiczne

Przypuszczalnie niewielu z nas zdaje sobie sprawę z tego, jak istotną rolę w kształtowaniu jaskiń odgrywają czynniki biologiczne. Choć naturalne procesy geologiczne, takie jak erozja czy wietrzenie, mają kluczowe znaczenie, to nie można zapominać o wpływie roślinności i zwierząt na wnętrza tych fascynujących formacji skalnych.

Woda deszczowa, zawierająca dwutlenek węgla, zostaje wytrącona przez rośliny, które rosną wokół jaskiń. Ten kwas węglowy pozwala na rozpuszczanie wapieni, tworząc niesamowite formy i korytarze, które można zobaczyć wewnątrz jaskiń.

Nie można zapominać również o zwierzętach, takich jak nietoperze czy ślimaki, które często zamieszkują jaskinie. Ich odchody i obecność mogą wpływać na chemiczny skład skał, przyspieszając procesy erozyjne i zmieniając kształt jaskiń.

W rezultacie jaskinie stają się niezwykłymi laboratoriami natury, gdzie procesy geologiczne i biologiczne splatają się ze sobą, tworząc unikalne formacje, którymi zachwycamy się podczas zwiedzania tych tajemniczych miejsc.

Procesy erozyjne a struktura jaskiń

Wietrzenie skał odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu struktury jaskiń. Procesy erozyjne, takie jak korozja chemiczna, rozpad mechaniczny czy ekspozycja na zmienne warunki atmosferyczne, mogą prowadzić do powstawania fascynujących formacji wewnątrz jaskiń.

Jednym z najczęstszych efektów działania wietrzenia skał w jaskiniach są tzw. stalaktyty i stalagmity. Powstają one na skutek kropli wody, która przesiąka przez skałę i zaczyna powoli kapać z sufitu lub ziemi. W wyniku osadzania się minerałów, takich jak węglan wapnia, tworzą się charakterystyczne formy zwisy.

Kolejnym interesującym efektem procesów erozyjnych są tzw. kolumny jaskiniowe. To struktury powstałe z połączenia stalaktytów i stalagmitów, które z czasem zrosły się ze sobą, tworząc unikatowe kształty. Kolumny mogą mieć różne rozmiary i kształty, co sprawia, że każda jaskinia jest unikalna.

Wietrzenie skał może również prowadzić do powstawania korytarzy, komór i różnych formacji skalnych w jaskiniach. Pod wpływem czynników zewnętrznych, takich jak woda, wiatr czy zmiany temperatury, skały ulegają stopniowemu rozpadowi, prowadząc do powstawania coraz to bardziej skomplikowanych struktur.

Dzięki procesom erozyjnym, jaskinie stają się miejscem niezwykłych kreacji natury, które zachwycają swoją różnorodnością i pięknem. Badanie wpływu wietrzenia skał na strukturę jaskiń pomaga nam lepiej zrozumieć procesy geologiczne zachodzące pod powierzchnią ziemi.

Jaskinie jako ważne środowisko geologiczne i przyrodnicze

Wnętrza jaskiń są fascynującymi miejscami, które kryją w sobie wiele tajemnic dotyczących kształtowania się naszej planety. Jednym z głównych procesów, które wpływają na formowanie się jaskiń, jest wietrzenie skał. Jest to proces, który zachodzi na skutek działania różnych czynników atmosferycznych, takich jak woda, wiatr czy nawet rośliny.

Jednym z najważniejszych rodzajów wietrzenia skał, które kształtuje wnętrza jaskiń, jest wietrzenie chemiczne. Polega ono na rozkładzie minerałów znajdujących się w skałach pod wpływem różnych substancji chemicznych, takich jak kwas węglowy czy tlenek siarki. Ten proces może prowadzić do powstawania różnorodnych formacji w jaskiniach, takich jak stalaktyty czy stalagmity.

Kolejnym istotnym procesem wietrzenia skał jest wietrzenie fizyczne. Polega ono na rozpadzie skał na skutek naprężeń mechanicznych, takich jak zmiany temperatury czy działanie sił geotektonicznych. Ten rodzaj wietrzenia może prowadzić do powstawania korytarzy, komnat czy innych charakterystycznych form w jaskiniach.

Wnętrza jaskiń są więc nie tylko efektem procesów geologicznych, ale także przyrodniczych. Właśnie dlatego jaskinie stanowią ważne środowisko geologiczne i przyrodnicze, które warto badać i chronić. Dzięki nim możemy lepiej zrozumieć historię naszej planety oraz bogactwo jej różnorodności biologicznej.

Podsumowując, wietrzenie skał odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu wnętrz jaskiń, tworząc unikalne formacje, które fascynują zarówno naukowców, jak i miłośników przyrody. Dlatego warto zgłębiać tajemnice tych niezwykłych miejsc i dbać o ich zachowanie dla przyszłych pokoleń.

Interakcje między wietrzeniem skał a kształtowaniem jaskiń

Wietrzenie skał odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu wnętrz jaskiń, tworząc unikalne formacje i stalaktyty. Proces ten jest niezwykle skomplikowany i fascynujący, łącząc się z innymi czynnikami geologicznymi.

W rezultacie, można zaobserwować, że mają wiele zaskakujących efektów. Przykładowo, wietrzenie chemiczne może prowadzić do powstania pięknych formacji skalnych, takich jak marmurowe kolumny czy kryształowe nacieki.

Ponadto, wietrzenie fizyczne odgrywa istotną rolę w formowaniu korytarzy i komór jaskiń. Działanie sił erozyjnych, takich jak woda i wiatr, sprawia, że skały ulegają stopniowemu ścieraniu i przekształcaniu.

Wefnikacja procesów wietrzenia skał i erozji może prowadzić do powstawania niezwykłych formacji geologicznych w jaskiniach, które zachwycają ludzi od wieków. Dlatego też badania nad interakcjami między tymi zjawiskami są niezwykle istotne dla zrozumienia historii geologicznej naszej planety.

Jak zmiany klimatyczne wpływają na ewolucję jaskiń?

Klimatyczne zmiany odgrywają istotną rolę w ewolucji jaskiń. Wpływają one m.in. na procesy wietrzenia skał, które kształtują wnętrza jaskiń. Jak dokładnie zachodzi ten proces?

Wietrzenie skał w jaskiniach może być spowodowane przez różne czynniki pogodowe, takie jak deszcz, śnieg, wiatr czy zmiany temperatury. Te czynniki fizyczne i chemiczne mogą powodować erozję skał, co prowadzi do tworzenia się nowych kształtów wnętrza jaskini.

Jednym z efektów wietrzenia skał jest powstawanie nacieków wapiennych, które nadają jaskiniom charakterystyczny wygląd i strukturę. Te formacje mineralne mogą być piękne i imponujące, przyciągając turystów z całego świata.

Wpływ klimatycznych zmian na jaskinie może także objawiać się poprzez zmiany w florze i faunie tych miejsc. Zmniejszenie wilgotności w jaskiniach może prowadzić do wymarcia niektórych gatunków roślin i zwierząt, które są dostosowane do specyficznych warunków środowiska jaskiniowego.

Podsumowując, klimatyczne zmiany wpływają nie tylko na ewolucję jaskiń poprzez procesy wietrzenia skał, ale także na cały ekosystem tych miejsc. Dlatego ważne jest monitorowanie tych zmian i podejmowanie działań mających na celu ochronę i zachowanie unikalnych jaskiń na naszej planecie.

Wpływ człowieka na formowanie się jaskiń

Coraz częściej mówi się o roli człowieka w formowaniu się jaskiń, zwłaszcza w kontekście intensywnego użytkowania ich przez turystów. Podejście człowieka do jaskiń ma bezpośredni wpływ na procesy geologiczne zachodzące w ich wnętrzach.

Jednym z głównych czynników wpływających na kształtowanie się jaskiń przez człowieka jest wietrzenie chemiczne. Poprzez dotyk, oddychanie i pozostawianie odpadów organicznych, ludzie przyczyniają się do powstawania korozyjnych substancji, które mogą przyspieszać rozkład skał wewnętrznych jaskiń.

Wędrówki turystyczne po jaskiniach mogą także prowadzić do erozji powierzchniowych warstw skalnych. Ciągłe tarcie butów o skały oraz kontakt z wilgocią zwiększają tempo zniszczenia, co widoczne jest zwłaszcza na popularnych szlakach turystycznych.

Ponadto, oświetlenie jaskiń, instalacja schodów i barier oraz inne ludzkie konstrukcje mogą zmieniać mikroklimat jaskiń, co ma wpływ na procesy krasowe zachodzące w obrębie grot.

Wpływ człowieka na formowanie jaskiń:
Odpady organiczne przyspieszają proces wietrzenia chemicznego
Erozja powierzchni skał przez ruchy turystów
Zmiany mikroklimatu jaskiń przez instalacje człowieka

W rezultacie, ważne jest świadome podejście do eksploracji jaskiń i ochrona ich unikalnego ekosystemu. Tylko poprzez zachowanie odpowiednich standardów środowiskowych możemy cieszyć się pięknem i tajemnicą podziemnych kompleksów, jednocześnie dbając o ich integralność geologiczną.

Znaczenie ochrony jaskiń przed negatywnym wpływem człowieka

Wnętrza jaskiń stanowią fascynujący świat, którego kształtowanie ma swoje źródło w procesie wietrzenia skał. To naturalna siła, która od wieków nadaje unikalne formy wnętrzom podziemnym. Zrozumienie tego procesu jest kluczowe dla ochrony jaskiń przed negatywnym wpływem człowieka.

Wietrzenie skał odgrywa istotną rolę w formowaniu wnętrz jaskiń poprzez:

• Chemiczne oddziaływanie – reakcje chemiczne pomiędzy skałami a czynnikami atmosferycznymi powodują rozpuszczanie i przekształcanie minerałów, co prowadzi do powstawania charakterystycznych form skalnych w jaskiniach.
• Mechaniczne działanie – procesy takie jak zmiany temperatury, ścieranie czy naprężenia mogą powodować pęknięcia i erozję skał, co prowadzi do powstawania korytarzy i komór w jaskiniach.

Ochrona jaskiń przed negatywnym wpływem człowieka jest niezmiernie istotna dla zachowania ich naturalnego piękna i unikalnych formacji. Dzięki edukacji oraz odpowiednim regulacjom możemy minimalizować szkody wyrządzone przez działalność człowieka, która może zakłócić naturalne procesy wytwarzania wnętrz jaskiń.

Proces wietrzenia skał	Skutki dla jaskiń
Chemiczne oddziaływanie	Tworzenie form skalnych, jak stalaktyty i stalagmity
Mechaniczne działanie	Formowanie korytarzy i komór

Dbając o ochronę jaskiń, chronimy nie tylko dziedzictwo naturalne, ale także przyczyniamy się do zachowania unikalnego ekosystemu, który często jest siedliskiem rzadkich gatunków zwierząt. Dlatego ważne jest, aby pamiętać o szacunku do tych wyjątkowych miejsc i podejmować świadome działania na rzecz ich ochrony.

Zastosowanie badań jaskiniowych w dziedzinie geologii i geomorfologii

Wewnętrzne struktury jaskiń są często efektem długotrwałego procesu wietrzenia skał, który ma istotne znaczenie w dziedzinie geologii i geomorfologii. Jak wietrzenie skał wpływa na kształtowanie wnętrz jaskiń? Przeanalizujmy kilka interesujących faktów na ten temat.

1. Procesy chemiczne: Wietrzenie chemiczne to jeden z głównych czynników formujących wnętrze jaskiń. Rozpuszczalne minerały takie jak węglan wapnia czy siarczan gipsu mogą ulegać rozpuszczeniu pod wpływem kwaśnych wód, co prowadzi do powstawania charakterystycznych formacji w jaskiniach.

2. Ruch wody: Przepływ wód podziemnych może przyczynić się do erozji oraz transportu materiału skalnego w głębi jaskiń. Długotrwałe działanie strumieni wodnych może prowadzić do powstawania przepastnych korytarzy i tuneli.

3. Nagromadzenie osadów: Procesy osadowe odgrywają istotną rolę w tworzeniu charakterystycznych ukształtowań w jaskiniach. Nagromadzenie osadów mineralnych takich jak stalaktyty i stalagmity jest związane z wymywanym wodą węglanem wapnia.

4. Erozja mechaniczna: Siła wietrzenia mechanicznego, takiego jak oblodzenie, upłynnianie lub wstrząsy sejsmiczne, może prowadzić do rozluźnienia struktury skalnej i powstawania nowych jaskiń oraz korytarzy.

Podsumowując, pozwala nam lepiej zrozumieć wpływ różnorodnych procesów wietrzenia na ewolucję form terenowych. Badacze przyglądający się wnętrzom jaskiń mogą odkryć fascynujące mechanizmy kształtowania się unikatowych struktur skalnych.

Dzięki wietrzeniu skał, wnętrza jaskiń nabierają niezwykłych kształtów i form, które fascynują naukowców i pasjonatów przyrody. Proces ten jest niezwykle skomplikowany i wymaga czasu, ale efekty, jakie osiąga, są niezwykłe. Każda jaskinia ma swoją własną historię, ukrytą w swoich niesamowitych formach i strukturach. Zapraszamy do odkrywania tajemnic tego fascynującego procesu i zanurzenia się w świat fantastycznych wnętrz jaskiń, które zostały ukształtowane przez siłę samej natury. Odkryjmy razem piękno, które kryje się pod powierzchnią ziemi.